Üreme çağındaki kadınlarda endokrin sistem hastalıkları arasında tiroid bezi bozuklukları, diyabetten sonra en sık görülen ikinci hastalık grubudur. Bu nedenle gebelik takibi yapan kadın doğum uzmanları, tiroid hastalıklarıyla sıklıkla karşılaşır.
Tiroid bezinin az çalışması (hipotiroidi) veya fazla çalışması (hipertiroidi) durumunda gebelikte bazı ciddi riskler ortaya çıkabilir. Kontrol altına alınmayan tiroid sorunları:
- Düşük
- Erken doğum
- Düşük doğum ağırlığı
- Bebek kaybı
- Gebeliğe bağlı hipertansiyon (yüksek tansiyon)
gibi komplikasyonlara yol açabilir.
Günümüzde gebelikte güvenle kullanılabilen ilaç tedavileri sayesinde anne adayının tiroid hormon düzeylerini normal sınırlara getirmek ve bu riskleri önemli ölçüde azaltmak mümkündür.
Gebelikte Hipotiroidi ve Önemi
Tiroid hormonlarının yeterli salgılanmadığı hipotiroidi, gebelikte en sık görülen tiroid sorunudur. Özellikle iyot eksikliği, hem anne adayında hem de bebekte hormon düşüklüğüne neden olabilir.
Yeterli iyot alınmaması durumunda:
- Bebeğin zeka gelişimi olumsuz etkilenebilir.
- Zihinsel ve nörolojik gelişim geriliği riski artar.
- Çocuğun ilerleyen yaşlarda zeka düzeyi ve öğrenme kapasitesi düşebilir.
Üstelik annenin belirgin bir şikayeti olmasa bile, hafif hormon düşüklüğü bile bu riskleri oluşturabilir. Bu nedenle hipotiroidi, gebelik boyunca mutlaka düzenli şekilde izlenmeli ve tedavi edilmelidir.
Otoimmün Tiroidit ve Gebelik
Gelişmiş ülkelerde hipotiroidinin en yaygın nedeni, bağışıklık sisteminin tiroid dokusuna saldırdığı otoimmün tiroidit (Hashimoto hastalığı)’dir. Bu durum:
- Annenin hormon seviyelerini düşürür.
- Özellikle gebeliğin ilk 3 ayında bebeğin beyin gelişimini olumsuz etkiler.
- Tedavi edilmezse uzun vadede nörolojik sorunlara yol açabilir.
Gebeliğin ileri dönemlerinde de bebeğin sinir sistemi gelişimi devam ettiği için düzenli tedavi çok önemlidir.
Tiroid Hormonlarının Bebeğe Etkisi
Anne karnındaki bebeğin tiroid bezi 12. gebelik haftasından sonra çalışmaya başlar. İlk 3 ayda bebeğin tüm tiroid hormon ihtiyacını anne karşılar. Bu nedenle özellikle gebeliğin ilk trimesterinde annenin hormon seviyeleri kritik öneme sahiptir.
Gebelik ilerledikçe:
- Anne kan hacmi artar.
- Hormon ihtiyacı yükselir.
- Kullanılan ilaç dozlarının düzenli olarak yeniden değerlendirilmesi gerekebilir.
Tiroid Taraması ve Erken Tanının Önemi
2000’li yılların başında Amerikan Kadın Doğum Derneği (ACOG), sadece belirgin şikayeti veya hikayesi olan gebelere tiroid taraması yapılmasını öneriyordu. Ancak son yıllarda yapılan araştırmalar, taramanın daha geniş tutulması gerektiğini ortaya koymuştur.
Bu yüzden pek çok merkezde, gebeliğin mümkünse başında, tercihen ilk muayenede tiroid hormon düzeylerinin kontrol edilmesi tavsiye edilir. Erken tanı ve tedaviyle:
- Bebeklerin zeka düzeyinde ortalama 4 puanlık artış sağlanabilir.
- Anne adayının genel sağlık durumu iyileşir.
- Erken doğum ve düşük riski azalır.
Gebelikte Tiroid Tedavisinin Uygulanması
Tanısı konan tiroid hormon bozukluklarında tedavi mutlaka doktor gözetiminde yapılır. Uygun dozlarda ilaç kullanımı sayesinde hormon düzeyleri normal aralığa çekilir. Kullanılan ilaçlar:
- Gebelikte güvenle kullanılabilir.
- Dozları anne kan hacmine ve gebeliğin evresine göre ayarlanır.
- Gebeliğin her döneminde düzenli kontrol gerektirir.
En büyük fayda, özellikle ilk trimesterde tanı konup tedaviye başlanmasıyla elde edilir. Ancak gebeliğin ileri haftalarında da tedavi sürdürülmelidir.
