Yumurtalık kistleri (over kistleri), sağ veya sol yumurtalıkta ya da her iki tarafta birden ortaya çıkabilen, içi sıvı, kan veya yoğun içerikli kesecikler şeklinde oluşan ve boyutları değişen kitlelerdir. Neredeyse her kadının hayatında en az bir kez yumurtalık kisti görülmesi mümkündür. Kadınların %80-85’inde bu kistler iyi huyludur ve çoğu zaman belirti vermez. Çoğunlukla başka bir nedenle yapılan jinekolojik muayene veya ultrason sırasında tesadüfen tespit edilir.
Tek taraflı, hareketli, küçük ve düzgün yüzeyli kitleler genellikle iyi huyludur. Ancak iki taraflı, yapışık, düzensiz yüzeyli ve hızlı büyüyen kitleler kötü huylu olabileceğinden özellikle menopoz dönemindeki kistlerin dikkatle değerlendirilmesi gerekir.
Yumurtalık Kistlerinde Tanı Süreci
Tanı, detaylı muayene, ultrasonografi ve bazı kan testleri ile konur. Yumurtalık kistleri gebelikte de gelişebilir. Gebeliğin ilk aylarında gebeliğin devamını sağlayan hormonları salgılayan kistler çoğu zaman gebelik ilerledikçe küçülür veya kaybolur.
Kistlerin çoğu belirti vermez. En sık görülen şikayetler kasık ağrısı, karında dolgunluk ve hassasiyettir. Ağrı kistin olduğu tarafta hissedilir ancak bazı durumlarda farklı bölgelere yayılabilir. Kistin yırtılması (rüptür) ya da kendi etrafında dönmesi (torsiyon) gibi komplikasyonlarda aniden başlayan şiddetli karın ağrısı, bulantı, kusma ve bayılma görülebilir.
Bazı kadınlarda adet gecikmesi, adet düzensizliği, cinsel ilişki sırasında ağrı, sık idrara çıkma, kabızlık ve karında ele gelen kitle şikayetleri de olabilir. Büyük kistler idrar torbasına veya bağırsaklara baskı yaparak yaşam kalitesini etkileyebilir.
Özellikle bilinmelidir ki yumurtalık kistlerinin belirtileri birçok başka hastalıkta da görülebilir. Bu nedenle kesin tanı için detaylı değerlendirme gerekir.
Yumurtalık Kistlerinin Türleri ve Özellikleri
Follikül Kisti: Genç kadınlarda en sık rastlanan kist tipidir. Olgunlaşan yumurta hücresinin çatlamaması nedeniyle gelişir. Genelde 2–4 cm büyüklüğündedir ve içinde berrak sıvı bulunur. Çoğunlukla adet sonrası kendiliğinden kaybolur, tedavi gerekmez.
Korpus Luteum Kisti: Yumurtlamadan sonra gelişen korpus luteum dokusu, progesteron hormonunu üretir ve bazen sıvı birikerek kist oluşturur. 3–4 cm boyutundadır. Hormon salgıladığı için adet gecikmesine yol açabilir. Genelde kendiliğinden kaybolur.
Endometrioma (Çikolata Kisti): Rahim iç tabakasının (endometrium) yumurtalıkta bulunması sonucu her adet döngüsünde kanayarak kist oluşur. Kist içeriği çikolata kıvamında sıvıdır. Ağrılı adet görme, cinsel ilişki sırasında ağrı ve kısırlık şikayetlerine neden olur. Kendiliğinden kaybolmaz, cerrahi tedavi gerekir.
Dermoid Kist: Özellikle genç kadınlarda görülür. Embriyonel gelişimden kalan hücrelerden oluşur. İçinde saç, deri, diş, kıkırdak gibi dokular bulunabilir. Karın ağrısı ve dolgunluk yapar. Cerrahi olarak çıkarılması gerekir.
Seröz Kistadenom: Yumurtalıkta en sık rastlanan iyi huylu tümörlerdir. Çoğu belirti vermez ve ultrason sırasında tesadüfen tespit edilir. %30 oranında kötü huylu hale gelebilir. Çoğunlukla cerrahi tedavi gerektirir.
Müsinöz Kistadenom: En büyük kistik yumurtalık tümörleri arasında yer alır. 15–30 cm boyuta ulaşabilir. Çoğu zaman belirti vermez ancak büyüdüğünde karında şişlik oluşturur. Cerrahi olarak çıkarılır.
Yumurtalık Kistlerinin Tedavisi
Fonksiyonel kistlerin (follikül ve korpus luteum kisti) %80’i adet sonrası kaybolur. Kaybolmayan kistler doğum kontrol hapları ile %90 oranında tedavi edilebilir. Ancak komplikasyon gelişen, kötü huylu olduğu düşünülen ya da büyük boyutlu kistler cerrahi olarak alınmalıdır.
Cerrahide ilk tercih laparoskopik yöntem (kapalı ameliyat) olur. Göbek ve kasık bölgesinden açılan küçük deliklerden işlem yapılır. Bu yöntemle iyileşme süresi hızlı, ağrı daha az ve estetik sonuç daha iyidir. Çoğu hasta aynı gün ya da ertesi gün taburcu edilir ve kısa sürede günlük yaşantısına döner.
Kliniğimizin Yaklaşımı
Kliniğimizde yumurtalık kistlerini yalnızca görüntülemekle kalmıyor, hormon düzeyleri, yaşam öyküsü ve genel sağlık durumu gibi tüm faktörleri birlikte değerlendiriyoruz. Gereken durumlarda detaylı ultrasonografi, hormon testleri ve tümör belirteçleri ölçümü yapıyoruz. Cerrahi gerektiren vakalarda minimal invaziv laparoskopi yöntemini tercih ediyor, hızlı iyileşme ve düşük komplikasyon oranı hedefliyoruz.
Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?
Aşağıdaki durumlarda mutlaka bir uzmana başvurmanız önerilir:
- Ani başlayan şiddetli kasık veya karın ağrısı
- Adet düzensizlikleri ve anormal kanama
- Karında hızla büyüyen şişlik veya kitle
- İdrar yaparken zorlanma, kabızlık
- Cinsel ilişki sırasında şiddetli ağrı
Erken tanı ve tedavi, komplikasyon riskini azaltır ve sağlıklı bir üreme sisteminin korunmasını sağlar.
