Rahim ve İdrar Torbası Sarkması Nedir?
Genital organ sarkması, kadın üreme organlarını yerinde tutan bağ dokuların esnekliğini kaybetmesi sonucu rahmin ve çevre dokuların vajina içine doğru yer değiştirmesidir. Halk arasında çoğunlukla rahim sarkması olarak bilinse de çoğu zaman rahimle birlikte idrar torbası (mesane) ve kalın bağırsağın son kısmı (rektum) da sarkar. İdrar torbasının vajinaya bombeleşmesine sistosel, rektumun bombeleşmesine ise rektosel denir.
Normalde bu organlar kalça kemiklerinin oluşturduğu çatının içinde ve sabit konumda durur. Ancak yaşın ilerlemesi, çok sayıda normal doğum yapılması, iri bebek doğurma, kronik kabızlık, fazla kilo ve genetik yatkınlık gibi faktörler bu bağ dokuların gevşemesine yol açar. Sarkma hafif olduğunda kadın sadece dolgunluk ve rahatsızlık hissedebilir. Daha ileri durumlarda vajina girişinde kitle gibi ele gelebilir ya da tamamen vajinanın dışına çıkabilir. Uzun süre müdahale edilmezse sarkan dokularda yara, tahriş ve enfeksiyon gelişebilir.
İdrar Torbası Sarkması (Sistosel)
Sistosel, idrar torbasının vajina ön duvarına bombeleşmesi durumudur. Bu kadınlar öksürme, hapşırma, ağır kaldırma gibi karın içi basıncını artıran aktivitelerde vajina içinde şişkinlik hisseder. İdrar kaçırma, sistoselin en sık görülen şikayetidir. Başlangıçta sadece öksürürken veya hapşırırken idrar sızıntısı olurken ileri vakalarda ayakta durmak, gülmek, cinsel ilişki gibi durumlarda bile kaçırma görülebilir. Çünkü mesane ile idrarın dışarı atıldığı boru olan üretra arasındaki açı bozulur.
Rahim Sarkması Belirtileri
Hafif rahim sarkmalarında çoğu zaman belirti yoktur. Orta düzeyde karın alt kısmında dolgunluk, ağırlık ve sırt ağrısı olabilir. Uzun süre ayakta kalmak şikayetleri artırır. Cinsel ilişkide ağrı gelişebilir. Ciddi rahim sarkmalarında rahim vajinadan dışarı çıkar, kadın eliyle rahmi geri itebilir ancak tekrar dışarı sarkar. İlerlemiş durumlarda sarkan kısımda yara ve mikrobik enfeksiyon görülebilir.
Rektum Sarkması (Rektosel)
Rektosel, kalın bağırsağın son bölümünün vajinaya bombeleşmesidir. Çoğu kadında belirgin sorun yaratmaz ama kabızlık yakınmasına yol açabilir. Vajina arka duvarında bir şişkinlik hissedilir.
Cinsel Yaşam ve Vajina Genişlemesi
Genital organ sarkması yaşayan kadınlarda, özellikle zor doğumlara bağlı vajina genişlemesi de sık görülür. Vajina genişlemesi çiftlerin cinsel ilişkiden daha az keyif almasına neden olur. Vajinoplasti adı verilen cerrahiyle vajina daraltılabilir, bu da hem sarkmanın hem cinsel sorunların çözülmesine yardımcı olur.
Rahim Sarkmasını Artıran Risk Faktörleri
Rahim sarkmasını artıran risk faktörleri arasında çeşitli durumlar yer alır. Özellikle çok sayıda ve zor doğum yapmak, pelvik taban dokularının zayıflamasına neden olur. İri bebek doğurmak da benzer şekilde dokular üzerinde fazla baskı oluşturur. Menopoz sonrası bağ dokusunun zayıflaması, hormon seviyelerinin düşmesine bağlı olarak sarkma riskini artırır. Aşırı kilo, karın içi basıncı sürekli yüksek tuttuğu için önemli bir etkendir. Ayrıca kronik kabızlık ve kronik öksürük, karın içi basıncını artırarak sarkmaya zemin hazırlar. Son olarak, uzun süre ağır yük kaldırmak da rahim ve çevresindeki destek dokuların gevşemesine yol açabilir.
Rahim Sarkması Tedavisi
Tedavi yaklaşımı, hastanın yaşı, sarkmanın derecesi, genel sağlık durumu ve ileride çocuk sahibi olma isteğine göre belirlenir. Hafif olgularda Kegel egzersizleri (vajina ve perine kaslarını güçlendirme hareketleri) faydalıdır. Ailesini tamamlamış kadınlarda sıklıkla rahmin vajinadan çıkarılması ve vajina duvarlarının toparlanması yapılır.
Rahim alınmasını istemeyen kadınlarda Mesh (sentetik destek materyali) yerleştirilebilir veya rahmin yukarı çekilmesi ameliyatı uygulanabilir. Ancak bu yöntemlerin 3–5 yıl içinde tekrar sarkma riski olabileceği bilinmelidir.
Çok ileri yaştaki, genel durumu ameliyata uygun olmayan kadınlarda pesser adı verilen vajinaya yerleştirilen destek halkaları geçici çözüm sağlayabilir.
İdrar Kaçırma ve Cerrahi Seçenekler
Sistosel düzeltilirken sıklıkla idrar kaçırma da tedavi edilir. Orta üretra askı operasyonları (TVT, TOT) bu amaçla uygulanır. Cerrahi sırasında mesane desteklenir ve üretra açısı düzeltilir.
Öneriler ve Korunma Yöntemleri
Rahim sarkmasını önlemek ve riskleri azaltmak için bazı basit önlemler almak faydalı olabilir. Öncelikle fazla kilolarınızı vermek, karın içi basıncını azaltarak dokuların zorlanmasını önler. Lifli beslenmek ve kabızlığı engellemek de pelvik tabana binen yükü hafifletir. Düzenli olarak Kegel egzersizleri yapmak, kasları güçlendirerek destek sağlar. Ayrıca aşırı sıkı korse ve dar giysilerden kaçınmak, dokuların dolaşımını engellememek açısından önemlidir. Günlük yaşamda ağır yük kaldırmamak ve eğer varsa kronik öksürüğü tedavi ettirmek de korunmaya yardımcı olur.
