Antenatal Takip
Antenatal takip, gebeliğin başından doğuma kadar yapılan tüm muayene, test, bilgilendirme ve izleme süreçlerinin tamamını kapsar.
Gebelik, sağlıklı kadınlarda fizyolojik bir süreç olarak kabul edilir. Ancak günümüzde çalışan kadınların daha ileri yaşlarda gebe kalması ve yardımcı üreme teknolojilerinin yaygınlaşması ile birlikte gebelik sırasında kronik hipertansiyon, tip II diyabet, obezite, tiroit bozuklukları gibi eşlik eden hastalıklara rastlama riski artmaktadır. Bu durumlar mutlaka dikkatle değerlendirilmeli, hem anne hem bebek riskli gebelik kapsamında izlenmelidir.
Riskli Gebelik Tanımı
Gebe veya bebeğin genel topluma göre daha yüksek komplikasyon riski taşıdığı durumlar riskli gebelik olarak tanımlanır.
Düşük riskli gebeliklerin takibi şunları kapsar:
- Gebenin ve ailesinin eğitilmesi
- Minör gebelik şikayetlerinin yönetilmesi
- Klinik ve laboratuvar temelli tarama programlarının uygulanması
Yüksek riskli gebeliklerde ek olarak:
- Anne ve bebeğin sağlığını tehdit edebilecek sorunların erken tespiti
- Risklerin önlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir.
Antenatal Takibin Önemi
Araştırmalar, düzenli antenatal bakım almayan kadınlarda gebelik sonuçlarının daha olumsuz olduğunu göstermektedir. Düzenli takip programları;
- Erken tanı
- Etkili müdahale
- Anne ve bebek sağlığının korunması açısından kritik önem taşır.
Gebenin Eğitimi
Antenatal bakımın önemli unsurlarından biri de gebelerin bilgilendirilmesidir.
Özellikle şu konularda detaylı bilgi verilmelidir:
- Erken doğum belirtileri
- Gebelikte diyabet ve hipertansiyon riskleri
- Enfeksiyonlardan korunma yöntemleri
Bu eğitimler, perinatal ve maternal komplikasyonları azaltmada önemli rol oynar.
Takip ve Kontroller
Her gebelik bireysel olarak değerlendirilir.
Takip planı; annenin genel sağlık durumu, önceki gebelik öyküsü ve mevcut risk faktörlerine göre şekillendirilir.
Rutin antenatal vizitlerde:
- Anne kilosu ve tansiyon ölçümü
- Uterin büyümenin değerlendirilmesi
- Tarama testleri ve ultrasonografi
- Gebenin soruları ve şikayetlerinin paylaşılması
gebelik boyunca düzenli olarak yapılır.
Antenatal Vizit Sıklığı
Kontrol sıklığı gebelik haftasına göre değişir:
- 28. haftaya kadar: 4 haftada bir
- 28–36. haftalar: 2 haftada bir
- 36. haftadan doğuma kadar: haftada bir kontrol önerilir.
Gerekli durumlarda bu sıklık daha sık takibe çevrilebilir.
Risk Altındakiler
Antenatal takipte aşağıdaki risk faktörleri değerlendirilmelidir:
Genel Demografik Faktörler
- Anne yaşı
- Etnik köken
- Sosyoekonomik durum
- Beslenme alışkanlıkları
- Mesleki maruziyetler
Obstetrik Öykü
- Gravida, parite, abortus, dış gebelik öyküsü
- Önceki gebeliklerde doğum yolu, bebek doğum ağırlığı, komplikasyonlar (erken doğum, erken membran rüptürü, intrauterin gelişme geriliği, preeklampsi, intrauterin fetal kayıp, kromozomal/genetik anomali)
- Canlı çocuk sayısı
- Postpartum depresyon öyküsü
Medikal Öykü
Tütün, madde, alkol kullanımı
- Anneye ait hastalıklar ve kullanılan ilaçlar
- Kan transfüzyonu öyküsü
- Önceki ameliyatlar, anestezi tipi, komplikasyon varlığı
Jinekolojik Öykü
- Subfertilite
- Doğum kontrolü kullanımı
- Menstruel düzen
- HIV, HPV, HBV, HCV, gonore, klamidya enfeksiyonları
Aile Hikayesi
- Konjenital anomali
- Diyabetes mellitus
- Hipertansiyon
- Böbrek hastalıkları
- Tromboembolik hastalık
- Annede preeklampsi, preterm doğum öyküsü
Gebelikle İlgili Ek Risk Faktörleri
- Çoğul gebelik
- Vajinal kanama
- Azalmış veya anormal bebek hareketleri
- Uterus boyutu ve amniyotik sıvı anomalileri
- Artmış kilo alımı
Fizik muayenede tansiyon ölçülmeli, kilo kaydedilmeli, uterus değerlendirilerek fundus-pubis mesafesi ölçülmelidir.
Gebelikte Yapılan Tanısal Tarama Testleri
- Tam idrar tahlili
- Tam kan sayımı
- Kan grubu ve antikor bakılması
- Serolojik taramalar (HBV, HCV, HIV, TORCH, sifiliz)
- Ultrasonografi (fetal büyüme, anomaliler, plasenta, çoğul gebelik)
- Doppler ultrasonografi (fetal dolaşım ve plasental fonksiyon)
- Birinci ve ikinci trimester biyokimyasal taramalar, MSAFP
- Asemptomatik bakteriüri değerlendirmesi
- Servikal smear
- Grup B Streptokok vajinal kültür
- Riskli grupta tiroit fonksiyon testleri
Antenatal Neonatal Bakım
Antenatal bakımın temel amacı, tarama sürecinde risk faktörü saptanan gebeleri belirlemek, takibe almak, erken müdahalede bulunmak ve komplikasyonları önleyip tedavi etmektir.
Günümüzde neonatal yoğun bakım olanaklarının gelişmesiyle 24 haftalık gebelikler yaşatılabilir duruma gelmiştir. Buna rağmen preterm doğum, neonatal morbidite ve mortalitede önde gelen risk faktörüdür.
Çoğul gebelikler, önceki preterm doğum öyküsü, uzun süre ayakta çalışma gibi riskler özellikle dikkate alınmalıdır. Bu olgularda:
- Vajinal kültürler yapılmalı,
- Servikal uzunluk transvajinal ultrason ile değerlendirilmelidir.
- Fetal fibronektin tayini planlanmalıdır.
Uterin kontraksiyonlar veya pelvik bası gibi erken bulgularda, gebenin zaman kaybetmeden hastaneye başvurması sağlanmalıdır.
Kortikosteroid uygulaması, respiratuar distress sendromu, periventriküler kanama ve nekrotizan enterokolit riskini düşürür.
Risk Skorlaması
Gebelikte risk belirleme; genel risk skorlaması ve özel risk skorlaması şeklinde yapılabilir.
Genel skorlamanın avantajı, riskli gebeleri kategorilere ayırarak yaklaşımı standardize etmektir. Perinatal ölüm, preterm doğum, perinatal asfiksi gibi durumlar için risk skorlaması geliştirilmiştir.
Pek çok ülkede genel risk skorlaması sistemleri kullanılmakla birlikte, pratikte spesifik risk faktörlerinin belirlenmesi önceliklidir.
Risk faktörü saptanan gebeye, rutin antenatal bakımın yanı sıra duruma özgü önleyici ve tedavi edici uygulamalar planlanır.
